2013 Déjà vécu, επιμέλεια Εβίτα Τσοκάντα 3-27 Απριλίου 2013 Ανάμεσα, Σερβίων 8, Βοτανικός 1ος όροφοςhome1 / από το οπισθόφυλλο του βιβλίουΤο έργο ΗΒΗ/ΕΛΕΝΗ είναι ένα ιδιότυπο “ντοκιμαντέρ” (ή μήπως ένα ιδιότυπο «μουσείο»;) στο οποίο καταγράφονται τα υφάσματα δύο γυναικών παρόμοιας μεν ηλικίας, αλλά διαφορετικής καταγωγής και τάξης. Η πρώτη γυναίκα, η Ήβη, γεννήθηκε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου σε μεγαλοαστικό περιβάλλον. Η δεύτερη, η Ελένη, γεννήθηκε σε ένα απομονωμένο χωριό των Θεσσαλικών Αγράφων. Και οι δυο γυναίκες, για διαφορετικούς λόγους η κάθε μια, παντρεύτηκαν άντρες από το νομό Μαγνησίας όπου και πέρασαν τον έγγαμο βίο τους. Τα υφάσματα που παρουσιάζονται στο παρόν βιβλίο προέρχονται από τα σπίτια τους.Τα υφάσματα παρουσιάζονται σε κλίμακα 1:1 και σε πλήρη αντι-στοιχία με το δωμάτιο, το έπιπλο και τη σειρά με την οποία βρέθηκαν. Κάθε δωμάτιο είναι και ένα διαφορετικό κεφάλαιο. Τα δωμάτια ονομάστηκαν σύμφωνα με τα ονόματα που χρησιμοποιούσαν οι γυναίκες όταν αναφερόντουσαν σ’ αυτά. Η διαδρομή από δωμάτιο σε δωμάτιο ήταν αυθαίρετη. Η καταγραφή των υφασμάτων έγινε με φορητό scanner, μεγέθους Α4.Τα κείμενα του βιβλίου ακολουθούν συνειρμικά την διαδρομή.
[http://issuu.com/apostolos-ntelakos/docs/hebe-helen?e=4748094/6969007]2/ Επιμελητικό κείμενοTo déjà vécu [μτφ. το ήδη βιωμένο] είναι μια διαταραχή της αντίληψης, μια πιο έντονη και ανησυχητική μορφή προμνησίας ή
déjà vu. Το υποκείμενο δεν έχει την εντύπωση ότι, όπως στο déjà vu, έχει απλώς δει αλλά πως έχει πράγματι ζήσει στο
παρελθόν την κατάσταση που βιώνει εκείνη τη στιγμή. Το γεγονός φαίνεται οικείο ενώ η γνώση το διαψεύδει, ένας απόκοσμος
συγχρονισμός που καθιστά την εμπειρία άχρονη. Συνοδεύεται από μια έντονη αίσθηση ματαιότητας για την θεωρούμενη
επανάληψη του βιώματος. Μια βλάβη της ατομικής μνήμης, μια υποτιθέμενη ανάμνηση του παρελθόντος που δεν είναι τίποτε
άλλο παρά τραύμα του παρόντος.
Η ατομική με τη συλλογική μνήμη αλληλοπροσδιορίζονται. Η συλλογική μνήμη χαρακτηρίζεται από την υποκειμενική
επιλεκτικότητα που την διαφοροποιεί από την Ιστορία· ανακατασκευάζει το παρελθόν μέσα από τη σύγκλιση των προσωπικών
αφηγήσεων. Οι δανεισμένες αναμνήσεις που λειτουργούν σαν μια σιωπηρή συμφωνία, επιβάλλουν την αντίληψη του
συμβάντος στο ίδιο το συμβάν. Οι αισθητικοποιημένες αναπλάσεις του παρελθόντος σχηματίζουν παραδόσεις, παραδόσεις
που με τη σειρά τους συγκροτούν ταυτότητες. Η παράδοση, μια μυθοποιημένη εκδοχή του χθες, προσδίδει την αίσθηση
συνέχειας, νομιμοποιεί το παρόν και διασφαλίζει το μέλλον. Η εμπειρία του déjà vécu σε συλλογικό επίπεδο θολώνει τον
ορθολογισμό αυτής της κατεστημένης ακολουθίας: η επίγνωση αυτής της διαταραχής της αντίληψης, της υποτιθέμενης
ανάμνησης του παρελθόντος, του τραύματος του παρόντος, μπορεί να αποδομήσει δόγματα και να φανερώσει την ανεπάρκεια
των εφησυχαστικών βεβαιοτήτων.
Η έκθεση Déjà vécu μέσα από έργα-προσωπικές αναγνώσεις του παρελθόντος, επιχειρεί να παρουσιάσει το χθες όπως αυτό
έχει καταγραφεί στη συλλογική συνείδηση, ακόμα και μέσω μιας λανθάνουσας καταγραφής, και όπως επαναδιατυπώνεται
σήμερα. Είναι μια απόπειρα σύγχρονης λαογραφίας με απώτερο στόχο την εθνογραφία.
Η έκθεση περιλαμβάνει έργα τα οποία αναγνωρίζουν, άλλοτε ποιητικά, άλλοτε υπονομευτικά, άλλοτε ειρωνικά, προσωπικά
βιώματα ως δομικά στοιχεία της συλλογικής μνήμης. Το γλυπτό του Χρήστου Βαγιάτα, 1:3-1:200 Οικία Βαγιάτα / Φοιτητικές
Κατοικίες Πανεπιστημίου Ιωαννίνων – Παλαιά Ανάκτορα / Βουλή των Ελλήνων, αναπαριστά τον τρόπο με τον οποίο το
ατομικό συνομιλεί με το συλλογικό μέσα από την αποδόμηση ενός εθνικού συμβόλου. Το News feed του Δημήτρη
Παπουτσάκη προκύπτει από έναν αλγόριθμο αναζήτησης διαδικτυακών δεδομένων τον οποίον έχει δημιουργήσει ο
καλλιτέχνης. Η λίστα παρουσιάζει τις λέξεις που εμφανίστηκαν με τη μεγαλύτερη συχνότητα στο διαδικτυακό τόπο δύο
ειδησεογραφικών πρακτορείων κατά το χρονικό διάστημα που προηγήθηκε της έκθεσης. Είναι η αποφορτισμένη
συναισθηματικά απεικόνιση μιας εμμονικής επανάληψης που μετατρέπει τις έννοιες σε ήχους κενούς νοήματος. Η ναϊφ
ζωγραφική ενός γνώριμου στιγμιότυπου της Αλεξίας Καραβέλα στο έργο Hairy και η εικονογραφία της ακρίβειας του
χειροποίητου κεντήματος στο Safety net της Ιωάννας Ξημέρη αφηγούνται την παράδοξη ωρίμανση της νεότερης ελληνικής
οικογενειακής παράδοσης. Η έρευνα αρχείου εφημερίδων και η ζωγραφική μεγέθυνση αποκομμάτων τους από το Γιώργο
Γύζη αποτυπώνει μια προσωπική ανάγνωση της Ιστορίας φιλτραρισμένη μέσα από τη γνώση των γεγονότων που
ακολούθησαν. Το Muscle Museum του Κοσμά Νικολάου σκιαγραφεί την εσωστρεφή εμπειρία μιας επίσκεψης στην Εθνική
Βιβλιοθήκη για να σχολιάσει την έννοια της ταξινόμησης της γνώσης και την ακύρωση της. Οι ρέπλικες της Ειρήνης
Μπαχλιτζανάκη επανανοηματοδοτούν τα πρωτότυπα ξυλόγλυπτα αντικείμενα λαϊκής τέχνης διαγράφοντας τα στοιχεία αυτά
που τα καθιστούν μοναδικά. Η εγκατάσταση The medium is the message του Πάνου Ματθαίου εξερευνά την πορεία από το
αναλογικό έως το ψηφιακό μέσα από φωτογραφίες-ενθύμια αγνώστων. Το artist book Ήβη/Ελένη του Απόστολου Ντελάκου
καταγράφει μια ψευδο-κοινωνιολογική έρευνα δύο γυναικών παρόμοιας μεν ηλικίας, αλλά διαφορετικής καταγωγής και
τάξης. Το συμπέρασμα που προκύπτει τελικά από την έρευνα είναι μια αυτοβιογραφία μέσα από την παρατήρηση του Άλλου.
Η φωτογραφία της Αγγελικής Σβορώνου εκθέτει την αποσύνθεση της ανάμνησης και την προβολή που την αντικαθιστά. Τέλος,
η ηχητική εγκατάστση των extra-conjugale παρουσιάζει το σημερινό αλλόκοτο βίωμα ενός ακούσματος που μέχρι πρότινος
ήταν οικείο.
Το σύνολο των έργων της έκθεσης παρουσιάζει μια καινούργια αντίληψη της εντοπιότητας μέσα από τους ποιητικούς
αναχρονισμούς που στοιχειώνουν τη σύγχρονη καλλιτεχνική πράξη. Είναι εσωτερικοί μονόλογοι που γίνονται επικοινωνία.
Απόπειρες κατανόησης του παρόντος μέσα από στοιχεία προσωπικής και συλλογικής ιστορίας που αποδεικνύονται
διαταραχές της μνήμης, βασανιστικές επαναλήψεις της εμπειρίας.
Εβίτα Τσοκάντα
https://www.elculture.gr/blog/deja-vecu-2013/